RWD-13 w Jugosławii
Sukcesy sportowe samolotów RWD, które trwały przez praktycznie całe lata 30. sprawiły, że sława produkowanych w Polsce maszyn i obsługujących je pilotów wybiegła daleko poza granice Rzeczypospolitej. Dlatego też kwestią czasu było to, że do niewielkiej fabryki zaczną spływać zagraniczne zamówienia, a także oferty kupna licencji.
Polskim samolotem cywilnym, który odniósł największy komercyjny sukces za granicą był RWD-13. Łącznie na eksport wyprodukowano ponad 20 egzemplarzy, które trafiły między innymi do Brazylii, Hiszpanii, USA, Australii, Jemenu, Palestyny czy Estonii. Warto wspomnieć również o jednym egzemplarzu "trzynastki" (SP-BNY), który stał się prezentem ślubnym prezydenta Mościckiego dla następcy tronu perskiego Mohammada Rezy Pahlawiego.
O sporym zainteresowaniu polskim samolotem może też świadczyć nabycie licencji przez Hiszpanię i Jugosławię. W pierwszym z krajów na przeszkodzie w uruchomieniu produkcji seryjnej stanęła wojna domowa. Na Bałkanach polskie górnopłaty produkowane miały być przez zakłady Rogožarski.
Wcześniej jednak RWD-13 musiały kilkakrotnie pojawić się osobiście na terenie Królestwa Jugosławii. Pierwsza wizyta miała miejsce zaledwie kilka miesięcy od oblotu prototypu oznaczonego znakami rejestracyjnymi SP-AOA. Ten sam egzemplarz wylądował w Belgradzie 6 września 1935 roku przywożąc polską delegację na konferencję FIA. Samolot przebywał tam do 13 września.
Drugi raz "trzynastka" pojawiła się w tym kraju niecały miesiąc później. Wówczas Jugosławia stała się jednym z przystanków na trasie przelotu promocyjnego samolotu SP-ATE, który prezentowany był także Rumunii, na Węgrzech i w Austrii. Załoga w składzie J. Wędrychowski i S. Rogalski dotarła do Belgradu 1 listopada 1935 roku.
Podpisanie umowy między zakładami Rogožarski a RWD-DWL nastąpiło dopiero w roku 1938, a nie bez znaczenia była zapewne wcześniejsza sprzedaż praw do produkcji RWD-8 w Jugosławii. W samolotach tych instalowano gwiazdowe silniki Walter NZ-120.
Licencyjne RWD-8 produkowane w Jugosławii.
Licencyjne maszyny nosiły oznaczenie RVD-13 (można spotkać się również z zapisem cyrylicą). Dwa pierwsze egzemplarze zostały wyprodukowane w połowie 1938 r. i otrzymały one rejestracje YU-PFE i YU-PFO. W międzyczasie, w czerwcu 1938 r. na wystawie lotniczej w Belgradzie pojawiła się sanitarna wersja RWD-13S z Polski.
Pierwszym sprawdzianem jugosłowiańskich RVD-13 był międzynarodowy wyścig lotniczy Małej Ententy, w którym jedna z maszyn zajęła pierwsze miejsce w swojej kategorii. Do początku roku 1939 udało się wyprodukować sześć samolotów, cztery w zwykłej wersji oraz dwa sanitarne przeznaczone do przewozu chorych i rannych. Następnie wszystkie egzemplarze były wykorzystywane wyłącznie na potrzeby wojska.
Jugosłowiańskie zakłady planowały wyprodukowanie serii 20 sanitarnych maszyn, jednak do wybuchu wojny udało się ukończyć zaledwie dwie sztuki. Być może wpływ na tak wolne tempo prac miały nieco rozczarowujące parametry dotyczące zwłaszcza długiego rozbiegu samolotu z pełnym obciążeniem. Produkowane w Polsce egzemplarze, wyposażone w silnik Walter-Major 4, potrzebowały do bezpiecznego startu 125 m pasa startowego. Niestety nie znamy dokładnych wartości dla modeli licencyjnych. Tak czy inaczej uznano, że RVD-13S nie mogły być efektywnie wykorzystywane na większości lotnisk pomocniczych, co było jedną z największych wad.
Sanitarne RVD-13S w czasie wojny, która wybuchła w Jugosławii w roku 1941, służyły w 721. i 722. Dywizjonie Sanitarnym. Z sześciu wyprodukowanych maszyn tylko jedna przetrwała zmagania wojenne. Była to sanitarna maszyna, która po zdobyciu przez Niemców została włączona w skład chorwackiego lotnictwa, gdzie otrzymała numer boczny 5501.
Poniżej seria zdjęć RVD-13 w barwach jugosłowiańskich sił powietrznych, zniszczonego prawdopodobnie w wyniku bombardowania przez samoloty niemieckie.
Polskim samolotem cywilnym, który odniósł największy komercyjny sukces za granicą był RWD-13. Łącznie na eksport wyprodukowano ponad 20 egzemplarzy, które trafiły między innymi do Brazylii, Hiszpanii, USA, Australii, Jemenu, Palestyny czy Estonii. Warto wspomnieć również o jednym egzemplarzu "trzynastki" (SP-BNY), który stał się prezentem ślubnym prezydenta Mościckiego dla następcy tronu perskiego Mohammada Rezy Pahlawiego.
O sporym zainteresowaniu polskim samolotem może też świadczyć nabycie licencji przez Hiszpanię i Jugosławię. W pierwszym z krajów na przeszkodzie w uruchomieniu produkcji seryjnej stanęła wojna domowa. Na Bałkanach polskie górnopłaty produkowane miały być przez zakłady Rogožarski.
Wcześniej jednak RWD-13 musiały kilkakrotnie pojawić się osobiście na terenie Królestwa Jugosławii. Pierwsza wizyta miała miejsce zaledwie kilka miesięcy od oblotu prototypu oznaczonego znakami rejestracyjnymi SP-AOA. Ten sam egzemplarz wylądował w Belgradzie 6 września 1935 roku przywożąc polską delegację na konferencję FIA. Samolot przebywał tam do 13 września.
Drugi raz "trzynastka" pojawiła się w tym kraju niecały miesiąc później. Wówczas Jugosławia stała się jednym z przystanków na trasie przelotu promocyjnego samolotu SP-ATE, który prezentowany był także Rumunii, na Węgrzech i w Austrii. Załoga w składzie J. Wędrychowski i S. Rogalski dotarła do Belgradu 1 listopada 1935 roku.
Podpisanie umowy między zakładami Rogožarski a RWD-DWL nastąpiło dopiero w roku 1938, a nie bez znaczenia była zapewne wcześniejsza sprzedaż praw do produkcji RWD-8 w Jugosławii. W samolotach tych instalowano gwiazdowe silniki Walter NZ-120.
Licencyjne maszyny nosiły oznaczenie RVD-13 (można spotkać się również z zapisem cyrylicą). Dwa pierwsze egzemplarze zostały wyprodukowane w połowie 1938 r. i otrzymały one rejestracje YU-PFE i YU-PFO. W międzyczasie, w czerwcu 1938 r. na wystawie lotniczej w Belgradzie pojawiła się sanitarna wersja RWD-13S z Polski.
Pierwszym sprawdzianem jugosłowiańskich RVD-13 był międzynarodowy wyścig lotniczy Małej Ententy, w którym jedna z maszyn zajęła pierwsze miejsce w swojej kategorii. Do początku roku 1939 udało się wyprodukować sześć samolotów, cztery w zwykłej wersji oraz dwa sanitarne przeznaczone do przewozu chorych i rannych. Następnie wszystkie egzemplarze były wykorzystywane wyłącznie na potrzeby wojska.
Jugosłowiańskie zakłady planowały wyprodukowanie serii 20 sanitarnych maszyn, jednak do wybuchu wojny udało się ukończyć zaledwie dwie sztuki. Być może wpływ na tak wolne tempo prac miały nieco rozczarowujące parametry dotyczące zwłaszcza długiego rozbiegu samolotu z pełnym obciążeniem. Produkowane w Polsce egzemplarze, wyposażone w silnik Walter-Major 4, potrzebowały do bezpiecznego startu 125 m pasa startowego. Niestety nie znamy dokładnych wartości dla modeli licencyjnych. Tak czy inaczej uznano, że RVD-13S nie mogły być efektywnie wykorzystywane na większości lotnisk pomocniczych, co było jedną z największych wad.
Sanitarne RVD-13S w czasie wojny, która wybuchła w Jugosławii w roku 1941, służyły w 721. i 722. Dywizjonie Sanitarnym. Z sześciu wyprodukowanych maszyn tylko jedna przetrwała zmagania wojenne. Była to sanitarna maszyna, która po zdobyciu przez Niemców została włączona w skład chorwackiego lotnictwa, gdzie otrzymała numer boczny 5501.
Poniżej seria zdjęć RVD-13 w barwach jugosłowiańskich sił powietrznych, zniszczonego prawdopodobnie w wyniku bombardowania przez samoloty niemieckie.
Komentarze
Prześlij komentarz